రామసుందరం - చతుస్త్రింశస్సర్గః
తస్యా స్తద్వచనం
శ్రుత్వా హనుమాన్హరియూథపః ।
దుఃఖా
ద్దుఃఖాభిభూతాయా స్సాంత్వ ముత్తర మబ్రవీత్‌ ॥ 1
వానరయూథపుడు హనుమంతుఁడు, ఏడ్పు మీద ఏడ్పుతో కుములుతున్న సీత మాటలు విని, ఆమెను ఊఱడిస్తూ, ఇలా
అన్నాడు.
అహం రామస్య సందేశా
ద్దేవి దూత స్తవాగతః ।
వైదేహి కుశలీ రామ స్త్వాం కౌశల మబ్రవీత్‌ ॥ 2
“వైదేహీ!, నేను, రాముని
సందేశంతో, దూతనై, నీదగ్గరకు వచ్చాను. రాముడు, ‘క్షేమంగా ఉన్నాన’ని
చెప్పమన్నాడు. నీ కుశలం అడిగాడు.
యో బ్రాహ్మ మస్త్రం వేదాం శ్చ వేద
వేదవిదాం వరః ।
స త్వాం దాశరథీ రామో
దేవి కౌశల మబ్రవీత్‌ ॥ 3
బ్రహ్మాస్త్రాన్ని, వేదాల్ని, ఎఱిగిన శ్రేష్ఠవేదవేత్త, దాశరథి, రాముఁడు, నీ క్షేమాన్ని, అడిగాడు.
లక్ష్మణ శ్చ మహాతేజా
భర్తు స్తేఽనుచరః ప్రియః ।
కృతవాన్‌ శోకసంతప్త శ్శిరసా తేఽభివాదనమ్‌ ॥ 4
నీ భర్త రామునకు, ప్రియుడు, అనుచరుడు, మహాతేజస్వి, లక్ష్మణుఁడు, శోకసంతప్తుడై, శిరస్సు వంచి, నీకు, నమస్కరించాడు.”
సా తయోః కుశలం దేవీ
నిశమ్య నరసింహయోః ।
ప్రీతిసంహృష్టసర్వాంగీ
హనూమంత మథాబ్రవీత్‌ ॥ 5
పురుషశ్రేష్ఠులైన రామలక్ష్మణులక్షేమాన్ని విని, దేహమంతా
పులకించగా, సీత, హనుమంతునితో, ఇలా అంది.
కళ్యాణీ బత గాథేయం
లౌకికీ ప్రతిభాతి మా ।
ఏతి జీవంత మానందో నరం
వర్షశతా దపి ॥ 6
“మానవుడు
బ్రతికుంటే నూఱుసంవత్సరాలకైనా ఆనందం
కల్గుతుంది.” అనే లౌకికగాథ శుభమైంది, సత్యమైందిగా, తోస్తోంది.
తయా సమాగతే తస్మిన్‌ ప్రీతిరుత్పాదితాఽద్భుతా ।
పరస్పరేణ చాలాపం
విశ్వస్తౌ తౌ ప్రచక్రతుః ॥ 7
రాముని
వద్దనుండి వచ్చిన హనుమంతునిపై, సీతకు, అద్భుతమైన ప్రీతి కల్గింది. సీత, హనుమంతుఁడు, పరస్పరం
నమ్మిక కల్గి, ముచ్చటించుకొన్నారు.
తస్యా స్త ద్వచనం
శ్రుత్వా హనుమాన్హరియూథపః ।
సీతాయా శ్శోకదీనాయా స్సమీప ముపచక్రమే ॥ 8
వానరయూథపుడు హనుమంతుఁడు, శోకదీనయైన
సీత చెప్పిన మాటలు విని, మెల్లగా, ఆమె
సమీపానికి, రాసాగాడు.
యథా యథా సమీపం స
హనుమా నుపసర్పతి ।
తథా తథా రావణం సా తం
సీతా పరిశంకతే ॥ 9
ఆ హనుమంతుడు, దగ్గఱకు వస్తున్నకొద్దీ, సీత, రావణుఁడే వానరవేషం వేసికొని వచ్చాడేమో, అని సందేహపడింది.
అహో ధి గ్దుష్కృత మిదం కథితం హి
యదస్య మే ।
రూపాంతర ముపాగమ్య స ఏవాయం హి రావణః ॥ 10
‘అయ్యో! ధిక్!, ఇతని ఎదుట, అనుచితంగా
ఏమేమో చెప్పానే. రావణుఁడే, ఇలా వానరరూపం
ధరించి,
వచ్చాడు. అని శంకించి,
తా మశోకస్య శాఖాం సా విముక్త్వా శోకకర్శితా ।
తస్యా మే వానవద్యాంగీ
ధరణ్యాం సముపావిశత్‌ ॥ 11
దుఃఖంచేత కృశించిన
సర్వాంగసుందరి సీత, ఆ అశోకవృక్షం
కొమ్మను విడిచి, దాని క్రింది నేలపై కూర్చొంది.
హనుమా నపి దుఃఖార్తాం తాం
దృష్ట్వా భయమోహితామ్‌ ।
అవందత మహాబాహు స్తత
స్తాం జనకాత్మజామ్‌ ।
సా చైనం భయవిత్రస్తా భూయో నైవాభ్యుదైక్షత ॥ 12
మహాబాహుడు హనుమంతుడు, దుఃఖితయై, భయంతో
తనను చూసి సంశయిస్తున్న, సీతకు
నమస్కరించాడు. ఆమె భయపడి, ఆ హనుమంతుని మళ్లీ
కన్నెత్తి చూడలేదు.
తం దృష్ట్వా వందమానం తు సీతా శశినిభాననా ।
అబ్రవీ ద్దీర్ఘ ముచ్ఛ్వస్య వానరం మధురస్వరా
॥ 13
చంద్రముఖి సీత, దీర్ఘంగా
నిట్టూరుస్తూ, మధురస్వరంతో, తనకు నమస్కారం
చేస్తున్న హనుమంతునితో ఇలా
అంది.
మాయాం ప్రవిష్టో మాయావీ యది త్వం
రావణ స్స్వయమ్‌ ।
ఉత్పాదయసి మే భూయ స్సంతాపం త న్నశోభనమ్‌ ॥
14
“నీవు, మాయావి రావణుఁడవే అయితే, ఇప్పుడిలా
మాయచేత వానరరూపం ధరించి వచ్చి, నన్ను, మళ్లీ
దుఃఖపెట్టడం, ఎంతమాత్రం మంచిది కాదు.
స్వం పరిత్యజ్య రూపం
యః పరివ్రాజకరూపధృత్ ।
జనస్థానే మయా దృష్ట
స్త్వం స ఏవాసి రావణః ॥ 15
నిజరూపం
విడిచి, సన్న్యాసిరూపం ధరించి, జనస్థానంలో
నా ఒద్దకు వచ్చిన ఆ రావణుఁడవే నీవు.
ఉపవాసకృశాం దీనాం
కామరూప నిశాచర ।
సంతాపయసి మాం భూయ స్సంతప్తాం త న్నశోభనమ్‌ ॥ 16
ఇచ్ఛ వచ్చిన రూపం
ధరించగల రావణాసురా!, ఉపవాసాలతో
కృశించిన దీనను, దుఃఖితురాలను,
ఇదివఱకే సంతాపం పొందినదాన్ని, నన్ను, మళ్లీ బాధపెట్టడం మంచిది కాదు.
అథవా నైత దేవం హి య
న్మయా పరిశంకితమ్‌ ।
మనసో హి మమ ప్రీతి
రుత్పన్నా తవ దర్శనాత్‌ ॥ 17
లేక, నేనిప్పుడు సందేహించింది
సరికాదేమో, ఎందుకంటే, నిన్ను చూస్తుంటే, నా మనసుకు, సంతోషం కలుగుతోంది
యది రామస్య దూత స్త్వ
మాగతో భద్ర మస్తు తే ।
పృచ్ఛామి త్వాం హరిశ్రేష్ఠ ప్రియా రామకథా హి మే
॥ 18
నీవు, రాముని
దూతగా
రావడం నిజమైతే, నీకు, భద్రమగు గాక! వానర శ్రేష్ఠుడా! రామకథ నాకు ప్రియం. కాబట్టి
నిన్ను అడుగుతున్నాను.
గుణాన్ రామస్య కథయ ప్రియస్య మమ
వానర ।
చిత్తం హరసి మే సౌమ్య
నదీకూలం యథా రయః ॥ 19
సౌమ్యుడవైన
వానరుడా!, ప్రియరాముని గుణాల్ని, నాకు
చెప్పు. నీళ్ల వేగం, ఏటిగట్టులా, నా మనసును, నీవు, ఆకర్షిస్తున్నావు.
అహో స్వప్నస్య సుఖతా
యాహ మేవం చిరాహృతా ।
ప్రేషితం నామ పశ్యామి
రాఘవేణ వనౌకసమ్‌ ॥ 20
బహుకాలంగా రాముని విడిచి, దుఃఖిస్తున్న
నేనిప్పుడు, కలలో, రాముఁడు పంపినవారిని, చూశాను. కాబట్టి.
కలలో కల్గిన సుఖం, ఇంత అని చెప్ప, తరం కాదు.
స్వప్నేఽపి యద్యహం వీరం రాఘవం
సహలక్ష్మణమ్‌ ।
పశ్యేయం నావసీదేయం
స్వప్నోఽపి మమ మత్సరీ ॥
21
ఇలా, కలలోనైనా, వీరుడు రాముఁడు, లక్ష్మణుఁడు కనబడితే, నా దుఃఖం
పోయి, నేను వినాశాన్ని
పొందను. అయితే స్వప్నానికి
కూడా,
నామీద కోపం ఉంది.
నాహం స్వప్న మిమం మన్యే స్వప్నే దృష్ట్వా హి
వానరమ్‌ ।
న శక్యోఽభ్యుదయః ప్రాప్తుం
ప్రాప్త శ్చాభ్యుదయో మమ ॥ 22
నా కిది, కలగా, తోచటం లేదు. ఎందుకంటే, స్వప్నంలో కోతిని
చూస్తే, సంతోషం
కల్గదు. కానీ, నాకిప్పుడు సంతోషం
కల్గింది.
కిన్ను స్యా
చ్చిత్తమోహోఽయం భవే ద్వాతగతి స్త్వియమ్‌ ।
ఉన్మాదజో వికారో వా
స్యా దియం మృగతృష్ణికా ॥
23
నా దేమైనా చిత్తభ్రాంతా? లేక వాతప్రకోపమా? లేదా ఉన్మాదవికారంతో
ఇలా కనుపడుతోందా? లేక ఎండమావా?
అథవా నాయ మున్మాదో
మోహోఽప్యున్మాదలక్షణః ।
సంబుధ్యే చాహ మాత్మాన
మిమం చాపి వనౌకసమ్‌ ॥ 24
అయినా, ఇది ఉన్మాదం
కాదు. ఉన్మాదంలాంటి మోహం కూడా కాదు. ఎందుకంటే,
నేను, నన్ను, ఈ వానరుని కూడా
చక్కగా గుర్తిస్తున్నాను కదా!.
ఇత్యేవం బహుధా సీతా
సంప్రధార్య బలాబలమ్‌ ।
రక్షసాం కామరూపత్వా
న్మేనే తం రాక్షసాధిపమ్‌ ॥ 25
ఇలా
సీత, అనేక విధాలా, మోహాదులా, రావణుడా అనే విషయంలో, బలాబలాలు
బాగా పర్యాలోచించి, మరల, రాక్షసులు కామరూపులని
తలచి, హనుమంతుని, రావణునిగానే భావించింది.
ఏతాం బుద్ధిం తదా
కృత్వా సీతా సా తనుమధ్యమా ।
న ప్రతివ్యాజహారాథ
వానరం జనకాత్మజా ॥ 26
అప్పుడు, తనుమధ్యమ, జనకాత్మజ, సీత ఈ ప్రకారం
తలచి, హనుమంతునితో ఏమీ మాట్లాడక ఊఱకుంది.
సీతాయా శ్చింతితం బుద్ధ్వా హనుమా న్మారుతాత్మజః ।
శ్రోత్రానుకూలై
ర్వచనై స్తదా తాం సంప్రహర్షయత్‌ ॥ 27
మారుతాత్మాజుడు, హనుమంతుడు సీతమనస్సులోని సంశయాన్ని ఎఱిగి, వీనులవిందైన మాటలతో
ఆమెకు సంతోషాన్ని కల్గించాడు.
ఆదిత్య ఇవ తేజస్వీ
లోకకాంత శ్శశీ యథా ।
రాజా సర్వస్య లోకస్య దేవో
వైశ్రవణో యథా ॥ 28
“రాముఁడు సూర్యునిలా తేజస్వి. చంద్రునిలా
లోకానికంతా మనోహరుఁడు. కుబేరుఁనిలా
సర్వలోకాలకు రాజు.
విక్రమే ణోపపన్న శ్చ
యథా విష్ణు ర్మహాయశాః ।
సత్యవాదీ మధురవాగ్దేవో వాచస్పతి ర్యథా ॥
29
రూపవాన్‌ సుభగ శ్శ్రీమాన్‌ కందర్ప ఇవ మూర్తిమాన్‌ ।
స్థానక్రోధః ప్రహర్తా చ శ్రేష్ఠో లోకే మహారథః ।
బాహుచ్ఛాయా మవష్టబ్ధో యస్య లోకో మహాత్మనః
॥ 30
అపకృ ష్యాశ్రమపదా న్మృగరూపేణ
రాఘవమ్‌ ।
శూన్యే యే నాపనీతాసి
తస్య ద్రక్ష్యసి యత్ఫలమ్‌ ॥ 31
మహావిష్ణువులా పరాక్రమశాలి. మహాయశుడు.
బృహస్పతిలా సత్యవాది. మధురంగా
మాట్లాడేవాడు. రూపవంతుడు.
రమణీయుడు. శ్రీమంతుడు. ఆకారం
ధరించిన మన్మథుడు. రాముడు
యుక్తవిషయాల్లోమాత్రమే కోపిస్తాడు. కోపించిన
ప్రహరించగలడు. అతడు లోకంలో అందఱికంటే ఉత్తముఁడు. మహారథుడు.
లోకమంతా ఏ మహాత్ముని బాహుచ్ఛాయను ఆశ్రయించి ఉందో, అలాంటి
రాముని, మాయతో, ఆశ్రమపదంనుండి అవతలికి
పోనిచ్చి,
అతడు లేనప్పుడు, నిన్ను, అపహరించి
తెచ్చిన, రావణునకు, కల్గే ఫలాన్ని
చూస్తావు.
నచిరా ద్రావణం సంఖ్యే
యో వధిష్యతి వీర్యవాన్‌ ।
రోష ప్రముక్తై రిషుభి ర్జ్వలద్భిరివ పావకైః ।
తే నాహం ప్రేషితో దూత స్త్వత్సకాశ
మిహాగతః ॥ 32
ఇక, అచిరకాలంలోనే, యుద్ధంలో, నిప్పుల్లా
క్రాలే బాణాలతో, రావణుని చంపే, వీర్యవంతుడు రాముడు
పంపగా, దూతనై నీ ఒద్దకు వచ్చాను.
త్వద్వియోగేన
దుఃఖార్త స్స త్వాం కౌశల మబ్రవీత్‌ ॥ 33
నీవు లేకపోవడంతో, దుఖంతో పరితపిస్తూండే, రాముఁడు, నీ కుశలం అడుగుతున్నాడు.
లక్ష్మణ శ్చ మహాతేజా
స్సుమిత్రానందవర్ధనః ।
అభివాద్య మహాబాహు స్స త్వాం కౌశల మబ్రవీత్‌ ॥
34
మహాతేజస్వి మహాబాహుడు సుమిత్రానందవర్ధనుడు లక్ష్మణుడు, నీకు, నమస్కరించి, నీ కుశలం
అడిగాడు.
రామస్య చ సఖా దేవి
సుగ్రీవో నామ వానరః ।
రాజా వానరముఖ్యానాం స
త్వాం కౌశల మబ్రవీత్‌ ॥ 35
సీతాదేవీ! రాముని సఖుడు, వానరులకందఱకు
ప్రభువు, సుగ్రీవుడనే వానరుడు నీ క్షేమాన్ని
అడుగుతున్నాడు.
నిత్యం స్మరతి రామ స్త్వాం
ససుగ్రీవ స్సలక్ష్మణః ॥ 36
రాముఁడు, లక్ష్మణుడు, సుగ్రీవుడు, ఎల్లప్పుడూ
నిన్నే తలఁచుకొంటున్నారు.
దిష్ట్యా జీవసి
వైదేహి రాక్షసీవశ మాగతా ।
న చిరా ద్ద్రక్ష్యసే రామం
లక్ష్మణం చ మహాబలం
।
మధ్యే వానరకోటీనాం
సుగ్రీవం చామితౌజసమ్‌ ॥ 37
వైదేహీ! నీ విలా, రాక్షసస్త్రీల చేతుల్లో చిక్కి కూడా
భాగ్యవశంతో జీవించి ఉన్నావు. నీవు, శీఘ్రంగానే
రాముని, మహాబలుడు లక్ష్మణుని, ఎన్నో కోట్ల వానరులమధ్య
అమితౌజసుడు సుగ్రీవుని, చూస్తావు.
అహం సుగ్రీవసచివో హనుమా న్నామ వానరః ।
ప్రవిష్టో నగరీం
లంకాం లంఘయిత్వా మహోదధిమ్‌ ॥ 38
కృత్వా మూర్ధ్ని పదన్యాసం రావణస్య
దురాత్మనః ।
త్వాం ద్రష్టు
ముపయాతోఽహం సమాశ్రిత్య
పరాక్రమమ్‌ ॥ 39
నేను సుగ్రీవుని మంత్రిని. హనుమంతు డనేవాఁడను. సముద్రాన్ని దాఁటి లంకలో
ప్రవేశించాను. నా పరాక్రమంతో దురాత్ముడు రావణునితలపై
పాద ముంచి, నిన్ను చూడ్డానికై ఇక్కడికి వచ్చాను.
నాహ మస్మి తథా దేవి
యథా మా మవగచ్ఛసి ।
విశంకా త్యజ్య తా
మేషా శ్రద్ధత్స్వ వదతో మమ ॥ 40
సీతాదేవీ! నీవు భ్రమించినట్లు
నేను ఎంతమాత్రం మాయావి రావణుని కాను. ఈ సందేహాన్ని
వీడి, నామాటలు
శ్రద్ధగా విను. నన్ను నమ్ము.”
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ఆనందరామాయాణాంతర్గత
శ్రీరామాష్టకం
సుగ్రీవమిత్రం
పరమం పవిత్రం సీతాకళత్రం నవమేఘగాత్రం
కారుణ్యపాత్రం
శతపత్రనేత్రం శ్రీరామచంద్రం సతతం నమామి 1
ఇత్యార్షే
శ్రీమద్వాల్మీకిరామాయణే ఆదికావ్యే సుందరకాండే చతుస్త్రింశస్సర్గః (34)
మంగళం మహత్
కామెంట్‌లు లేవు:
కామెంట్‌ను పోస్ట్ చేయండి