రామసుందరం
త్రయస్త్రింశస్సర్గః
సోఽవతీర్య
ద్రుమా త్తస్మా ద్విద్రుమప్రతిమాననః ।
వినీతవేషః కృపణః
ప్రణిప త్యోపసృత్య చ ॥ 1
తా మబ్రవీ న్మహాతేజా హనూమా న్మారుతాత్మజః ।
శిర స్యంజలి మాధాయ
సీతాం మధురయా గిరా ॥ 2
పగడంలా ఎఱ్ఱని ముఖం
కలవాడు వినీతవేషుడు మహాతేజుడు వాయుపుత్త్రుడు హనుమంతుఁడు, ఆ వృక్షంనుండి, నేల కుఱికి, సీత దుఃఖాన్ని
చూసి దీనుడై, నమస్కరించి, ఆమె సమీపానికి
పోయి, శిరస్సుపై చేమోడ్పు కీలించి, మధురవచనాలతో, ఇలా అన్నాడు.
కా ను పద్మపలాశాక్షి క్లిష్టకౌశేయవాసిని ।
ద్రుమస్య శాఖా
మాలంబ్య తిష్ఠసి త్వ మనిందితే ॥ 3
తామరఱేకుల్లాంటి కండ్లతో ఒప్పుతూ, మాసి, నలగిన పట్టువస్త్రం కట్టుకొని, ఈ చెట్టుకొమ్మను పట్టుకొని నిలిచిన, ఓ
అనిందితా!, నీ వెవరవు?
కిమర్థం తవ
నేత్రాభ్యాం వారి స్రవతి శోకజమ్‌ ।
పుండరీకపలాశాభ్యాం
విప్రకీర్ణ మి వోదకమ్‌ ॥ 4
అలలు ఎగజల్లగా తెల్ల తామరఱేకుల్లో పడిన నీళ్లు, వాటినుండి కాఱినట్లు, నీకండ్లనుండి, శోకంవల్ల
కన్నీరు ఎందుకు కాఱుతోంది?
సురాణా మసురాణాం వా నాగగంధర్వరక్షసామ్‌
।
యక్షాణాం కిన్నరాణాం వా కా త్వం భవసి శోభనే ॥
5
ఓ మంగళకరీ!, నీవు, దేవకన్యవా?, అసురాంగనవా?, నాగభామినివా?, గంధర్వకాంతవా?, రాక్షసస్త్రీవా?, యక్షతరుణివా?, కిన్నరనారివా?, వీరిలో ఎవరవు?
కా త్వం భవసి
రుద్రాణాం మరుతాం వా వరాననే ।
వసూనాం వా వరారోహే
దేవతా ప్రతిభాసి మే ॥ 6
వరాననా!, రుద్రులు, మరుత్తులు, వసువులు, వీరిలో, నీవు, ఏ గణానికి చెందినదానవు? వరారోహా! నీవు, దేవత వని, నాకు, తోస్తోంది.
కిన్ను చంద్రమసా హీనా
పతితా విబుధాలయాత్‌ ।
రోహిణీ జ్యోతిషాం
శ్రేష్ఠా శ్రేష్ఠ
సర్వగుణాన్వితా ।
కాత్వం భవసి కల్యాణి
త్వ మనిందితలోచనే ॥ 7
నీవు, చంద్రుని విడిచి, దేవలోకంనుండి, భూమిపై పడ్డ, నక్షత్రశ్రేష్ఠ, శ్రేష్ఠసర్వగుణాన్విత రోహిణివా ఏమి?
ఓ మంగళస్వరూపిణీ!, అనిందితలోచనా!, నీ వెవ్వతెవు?
కోపా ద్వా యది వా
మోహాద్భర్తార మసితేక్షణే ।
వసిష్ఠం
కోపయిత్వా త్వం నాసి కల్యా ణ్యరుంధతీ ॥ 8
అసితేక్షణా!, కళ్యాణీ!, నీవు, కోపంతో
కానీ,
తెలియక కానీ, పెనిమిటి
వసిష్ఠుని కోపానికి
గుఱై, భూమికి వచ్చిన, అరుంధతివి
కావు కదా!
కో ను పుత్రః పితా భ్రాతా భర్తా వా తే
సుమధ్యమే ।
అస్మాల్లోకాదముం లోకం
గతం త్వ మనుశోచసి ॥ 9
సుమధ్యమా! నీ కొడుకు, తండ్రి, సహోదరుడు, పెనిమిటి, వీరిలో పరలోకగతుడైన ఎవరిని
గూర్చి శోకిస్తున్నావు?
రోదనా దతినిశ్శ్వాసా
ద్భూమిసంస్పర్శనాదపి ।
నత్వాం దేవీ మహం మన్యే రాజ్ఞ
స్సంజ్ఞావధారణాత్‌ ॥ 10
ఏడ్వడంవల్లా, నిట్టూర్పు విడువడంవల్లా, నేలను స్పృశించడంవల్లా, రాజలక్షణాలు
కనపడడంవల్లా, నీవు దేవతాస్త్రీవి కావని తలుస్తున్నాను. అయితే రాజస్త్రీవి కావచ్చు.
వ్యంజనాని చ తే యాని లక్షణాని చ
లక్షయే ।
మహిషీ భూమిపాలస్య
రాజకన్యాసి మే మతా ॥ 11
నీ అవయవాల
ఉనికీ, మంగళకరాలైన
సాముద్రికలక్షణాల్ని బట్టి చూస్తే, నీవు, రాజుపట్టపురాణివి, రాచకొమార్తెవు అని నాకు తోస్తోంది.
రావణేన జనస్థానా ద్బలా దపహృతా యది ।
సీతా త్వమసి భద్రం తే
తన్మమాచక్ష్వ పృచ్ఛతః ॥ 12
రావణుడు, జనస్థానంనుండి, బలాత్కారంగా అపహరించిన సీతవు
నీవైతే, ఆ సంగతిని
అడుగుతున్నాను. శీఘ్రంగా చెప్పు. నీకు భద్ర
మగుగాక!.
యథా హి తవ వై దైన్యం
రూపం చాప్యతిమానుషమ్‌ ।
తపసా చాన్వితో
వేషస్త్వం రామమహిషీ ధ్రువమ్‌ ॥ 13
నీ ముఖంలో దైన్యాన్ని, మనుష్యస్త్రీలకు కల్గని నీ సౌందర్యాన్ని, నీ తాపసవేషాన్ని చూడగా, నీవు రామునిభార్యవే అని
తోస్తోంది.”
సా తస్య వచనం
శ్రుత్వా రామకీర్తనహర్షితా ।
ఉవాచ వాక్యం వైదేహీ హనుమంతం ద్రుమాశ్రితమ్‌
॥ 14
సీత, హనుమంతుని మాటలు విని, రాముని సంగతిని విన్నందుకు
సంతోషాన్ని పొంది, చెట్టును
ఆశ్రయించిన హనుమంతుని చూసి, ఇలా అంది.
పృథివ్యాం
రాజసింహానాం ముఖ్యస్య విదితాత్మనః ।
స్నుషా దశరథ స్యాహం
శత్రు సైన్య ప్రతాపినః ॥ 15
“నేను
భూమిపై ఉన్న రాజసింహుల్లో ముఖ్యుడు విదితాత్ముడు శత్రుసైన్యాన్ని
తపింపచేసే దశరథమహారాజు కోడల్ని.
దుహితా జనక స్యాహం
వైదేహస్య మహాత్మనః ।
సీతేతి నామ నామ్నాఽహం
భార్యా రామస్య ధీమతః ॥ 16
మహాత్ముడు విదేహరాజు జనకుని కొమార్తెను. నన్ను సీత అనే పేరుతో
పిలుస్తారు. ధీమంతుడు రాముని భార్యను.
సమా ద్వాదశ తత్రాహం
రాఘవస్య నివేశనే ।
భుంజానా మానుషాన్‌
భోగాన్‌ సర్వకామసమృద్ధినీ ॥ 17
నేను, వివాహమైన పిదప, ఆ దశరధునింట, పండ్రెండు సంవత్సరాలు, మానుషభోగాలు అనుభవిస్తూ, సమస్తకామితపదార్థాల్ని
సమృద్ధిగా పొందాను.
తత్ర త్రయోదశే వర్షే రాజ్యే నేక్ష్వాకునందనమ్‌ ।
అభిషేచయితుం రాజా
సోపాధ్యాయః ప్రచక్రమే ॥ 18
పదుమూఁడవసంవత్సరంలో, దశరథమహారాజు, ఉపాధ్యాయుఁడు
వసిష్ఠునితో కల్సి, ఇక్ష్వాకునందనుడు రామునకు, పట్టాభిషేకం చేయడానికి, ఉపక్రమించాడు.
తస్మిన్‌ సంభ్రియమాణే తు రాఘవ
స్యాభిషేచనే ।
కైకేయీ నామ భర్తారం దేవీ వచన మబ్రవీత్‌ ॥ 19
అలా, రాముని పట్టాభిషేకానికై, సంభారాలు కూర్చుతూండగా, కైకేయి అనే
దశరథునిభార్య ఒకతె, పెనిమిటితో, ఇలా అంది.
న పిబేయం న ఖాదేయం ప్రత్యహం మమ
భోజనమ్‌ ।
ఏషమే జీవితస్యాంతో
రామో య ద్యభిషిచ్యతే ॥ 20
‘రామునకు, పట్టాభిషేకం
చేస్తే కనుక, ఇక ఎన్నటికీ, నేను, నీళ్లు త్రాగను, భోజనం
తినను. ఈ పట్టాభిషేకమే, నా జీవితానికి ముగింపు.
యత్తదుక్తం త్వయా
వాక్యం ప్రీత్యా నృపతిసత్తమ ।
తచ్చేన్న వితథం
కార్యం వనం గచ్ఛతు రాఘవః ॥ 21
రాజశ్రేష్ఠుఁడా! నీవే, నాకు, ప్రీతితో, వరం ఇచ్చానని, చెప్పావు. ఆ వరం, అసత్యం కాకూడదంటే, ఇప్పుడే, రాముడు, అడవికి పోవాలి’.
స రాజా సత్యవాగ్దేవ్యా వరదాన మనుస్మరన్‌
।
ముమోహ వచనం శ్రుత్వా
కైకేయ్యాః క్రూర మప్రియమ్‌ ॥ 22
ఆ దశరథమహారాజు, కైకేయి చెప్పిన, అప్రియమైన క్రూరంపుమాటను విని, తాను, ఆమె
కిచ్చిన, వరదానాన్ని
తలచి, సత్యవాది కాబట్టి, బదులాడలేక, మూర్ఛపోయాడు.
తతస్తు స్థవిరో రాజా సత్యే ధర్మే వ్యవస్థితః ।
జ్యేష్ఠం
యశస్వినం పుత్త్రం రుద న్రాజ్యమయాచత ॥ 23
తర్వాత, సత్యధర్మాల్ని
నియతి తప్పకుండా కాపాడే, ముసలివాడైన దశరథమహారాజు, కన్నీరు కారుస్తూ, తన జ్యేష్ఠపుత్రుడు యశస్వి రామునితో, "నీ కిస్తా
నన్న రాజ్యం తిరిగి నా కిమ్ము" అని, యాచించాడు.
స పితు ర్వచనం శ్రీమా
నభిషేకా త్పరం ప్రియమ్‌ ।
మనసా పూర్వ మాసాద్య
వాచా ప్రతిగృహీతవాన్‌ ॥ 24
ఆ
శ్రీమంతుడు రాముఁడు, ఆ పట్టాభిషేకంకంటె, తనకు
మిక్కిలి ప్రియమైన, తండ్రిమాటను మనఃపూర్వకంగా అంగీకరించాడు.
దద్యా న్న ప్రతిగృహ్ణీయాన్న బ్రూయాత్కించిదప్రియమ్ ।
అపి జీవితహేతో ర్వా రామ స్సత్యపరాక్రమః
॥ 25
సత్యపరాక్రముడు రాముడు, ఎవరు, దేన్ని, అడిగినా, ఇస్తాడు. ప్రాణసంకటం సంభవించినా, ఎవరినీ, ఏదీ, యాచించడు. ఎవరితోనూ, కొంచెమైనా, అప్రియం, పల్కడు.
స విహా యోత్తరీయాణి
మహార్హాణి మహాయశాః ।
విసృజ్య మనసా రాజ్యం
జనన్యై మాం సమాదిశత్‌ ॥ 26
మహాకీర్తిశాలి రాముఁడు, మనసునుండి రాజ్యకాంక్షను, ధరించిన శ్రేష్ఠవస్త్రాల్ని(శరీరంనుండి) విడచి, నారచీరలు కట్టుకొని, వనానికి
పోవటానికి నిశ్చయించి, నన్ను, కౌసల్య ఒద్ద, ఉండమన్నాడు.
సాహం త స్యాగ్రత
స్తూర్ణం ప్రస్థితా వనచారిణీ ।
నహి మే తేన హీనాయా
వాస స్స్వర్గేఽపి
రోచతే ॥ 27
అయితే, నేను, అడవిలో చరించటానికి నిశ్చయించి, ఆ రామునికంటె
ముందుగా, పయనమయ్యాను. ఎందుకంటే, నేను, ఆ రాముని విడిచి, స్వర్గంలో
ఉండటానికైనా ఇష్టపడను.
ప్రాగేవ తు మహాభాగ
స్సౌమిత్రి ర్మిత్రనందనః ।
పూర్వజ
స్యానుయాత్రార్థే ద్రుమచీరై రలంకృతః ॥ 28
అంతకుముందే, రామకైంకర్యమనే మహాభాగ్యానికి
నోచినవాడు మిత్రనందనుడు సుమిత్రానందనుడు
లక్ష్మణుఁడు, అన్న రాముని వెంబడించడానికై నారచీరల్ని
కట్టుకొన్నాడు.
తే వయం భర్తు రాదేశం
బహుమాన్య దృఢవ్రతాః ।
ప్రవిష్టాః స్మ పురాఽదృష్టం
వనం గంభీరదర్శనమ్‌ ॥ 29
అలా, మేము మువ్వురం, ప్రభువైన
దశరథుని ఆజ్ఞకు బద్ధులమై, దృఢచిత్తంతో, ఇదివఱకెన్నడూ మే మెఱుఁగని గంభీరమైన
అడవిలోకి, ప్రవేశించాం.
వసతో దండకారణ్యే త
స్యాహ మమితౌజసః ।
రక్షసాఽపహృతా
భార్యా రావణేన దురాత్మనా ॥ 30
దండకారణ్యంలో నివసిస్తూండగా, అమితపరాక్రమవంతుఁడు రాముఁని భార్యనైన నన్ను, కూళ రాక్షసుఁడు రావణుఁడు, అపహరించాడు.
ద్వౌ మాసౌ తేన మే
కాలో జీవితానుగ్రహః కృతః ।
ఊర్ధ్వం ద్వాభ్యాం తు
మాసాభ్యాం తత స్త్యక్ష్యామి జీవితమ్‌ ॥ 31
ఇక రెండుమాసాలుమాత్రం, నన్ను బ్రతుకనిస్తానని, రావణుఁడు, చెప్పాడు. ఆ రెండుమాసాల పైన, నేను, ప్రాణాలు
విడుస్తాను.”
-------------------------------------------------------------------------------------------------
శ్రీరామ
రామ రామేతి రమే రామే మనోరమే |
సహస్రనామ తత్తుల్యం రామనామ వరాననే ||38||
ఇత్యార్షే శ్రీమద్వాల్మీకిరామాయణే
ఆదికావ్యే సుందరకాండే త్రయస్త్రింశస్సర్గః (33)
మంగళం
మహత్
కామెంట్‌లు లేవు:
కామెంట్‌ను పోస్ట్ చేయండి