రామసుందరం – సప్తత్రింశస్సర్గః
సీతా తద్వచనం శ్రుత్వా పూర్ణచన్ద్రనిభాననా |
హనూమన్త మువా చేదం ధర్మార్థసహితం వచః || 1||
సీత హనుమంతుని మాటలు విని, ధర్మార్థసహితమైన మాట అతనితో ఇలా అంది.
అమృతం విషసంసృష్టం త్వయా వానరభాషితమ్ |
యచ్చ నాన్యమనా రామో యచ్చ శోకపరాయణః || 2||
“హనుమంతుడా! రాముడు నాయందే మనస్సు కలిగి ఉన్నాడని (సంతోషం), శోకంతో నిండి ఉన్నాడని (బాధ) చెప్పిన నీ మాటలు విషం, అమృతం కలిసినట్లు ఉన్నాయి.
ఐశ్వర్యే వా సువిస్తీర్ణే వ్యసనే వా సుదారుణే |
రజ్జ్వేవ పురుషం బద్ధ్వా కృతాన్తః పరికర్షతి || 3||
దైవం, పురుషుని, అధికమైన ఐశ్వర్యంలోనికైనా, అతిభయంకరమైన దుఃఖంలోనికైనా, త్రాడు కట్టి ఈడ్చినట్లు ఈడ్చుకొనిపోతుంది.
విధిర్నూనమసంహార్యః ప్రాణినాం ప్లవగోత్తమ |
సౌమిత్రిం మాం చ రామం చ వ్యసనైః పశ్య మోహితాన్ || 4||
ప్రాణులెవ్వరూ నిశ్చయంగా విధిని అతిక్రమించలేరు. కష్టాలతో బాధపడుతున్న లక్ష్మణునీ, నన్నూ, రామునీ చూడు.
శోకస్యాస్య కదా పారం రాఘవోఽధిగమిష్యతి |
ప్లవమానః పరిశ్రాన్తో హతనౌః సాగరే యథా || 5||
సముద్రంలో ఓడ బ్రద్దలైతే ఈదుతూ అలసిపోయినవానిలా ఉన్న రామునికి ఈ శోకం ఎప్పుడు పోతుందో కదా!
రాక్షసానాం క్షయం కృత్వా సూదయిత్వా చ రావణమ్ |
లఙ్కామున్మూలితాం కృత్వా కదా ద్రక్ష్యతి మాం పతిః || 6||
నా పెనిమిటి రాక్షసులనందఱ్నీచంపి, రావణుని కూడ కూల్చి, లంకంతా నాశనం చేసి, నన్నెప్పుడు చూస్తాడో?!
స వాచ్యః సన్త్వరస్వేతి యావదేవ న పూర్యతే |
అయం సంవత్సరః కాలస్తావద్ధి మమ జీవితమ్ || 7||
ఈ సంవత్సరకాలం నిండేముందే త్వరపడమని రామునితో చెప్పు. ఎందుకంటె నా జీవితం అంతవఱకే.
వర్తతే దశమో మాసో ద్వౌ తు శేషౌ ప్లవఙ్గమ |
రావణేన నృశంసేన సమయో యః కృతో మమ || 8||
రావణుడు నాకిచ్చిన గడువులో ఇప్పుడు పదవనెల జరుగుతోంది. ఇక మిగిలినవి రెండునెలలే.
విభీషణేన చ భ్రాత్రా మమ నిర్యాతనం ప్రతి |
అనునీతః ప్రయత్నేన న చ తత్కురుతే మతిమ్ || 9||
“సీతను రామునకు ఇచ్చివేయి” అని సోదరుడైన విభీషణుడు బ్రతిమాలి చెప్పినా ఆ రావణుడు సమ్మతించడంలేదు.
మమ ప్రతిప్రదానం హి రావణస్య న రోచతే |
రావణం మార్గతే సఙ్ఖ్యే మృత్యుః కాలవశం గతమ్ || 10||
నన్ను తిరిగి ఇవ్వడం రావణునకు ఇష్టంలేదు. (పోయే)కాలానికి వశుడైన ఆతనిని యుద్ధంలో మృత్యువు వెదకుతోంది.
జ్యేష్ఠా కన్యానలా నామ విభీషణసుతా కపే |
తయా మమేదమాఖ్యాతం మాత్రా ప్రహితయా స్వయమ్ || 11||
విభీషణుని పెద్దకూతురైన నల, తల్లి పంపగా వచ్చి, స్వయంగా నాతో ఈ విషయం చెప్పింది.
అవిన్ధ్యో నామ మేధావీ విద్వాన్రాక్షసపుఙ్గవః |
ధృతిమాన్ శీలవాన్వృద్ధో రావణస్య సుసంమతః || 12||
రామాత్క్షయమనుప్రాప్తం రక్షసాం ప్రత్యచోదయత్ |
న చ తస్య చ దుష్టాత్మా శృణోతి వచనం హితమ్ || 13||
మేధావి, విద్వాంసుడు, ధీరుడు, శీలవంతుడు, వృద్ధుడు, రావణునకు మిక్కిలి ఇష్టుడు అయిన అవింధ్యుడనే రాక్షసుడు రామునివలన సంభవించే వినాశనాన్ని గూర్చి చెప్పాడు. కాని ఆ దుష్టాత్ముడైన రావణుడు ఆతని హితవచనాల్ని చెవిని బెట్టలేదు.
అసంశయం హరిశ్రేష్ఠ క్షిప్రం మాం ప్రాప్స్యతే పతిః |
అన్తరాత్మా హి మే శుద్ధస్తస్మింశ్చ బహవో గుణాః || 14||
నా అంతరాత్మ శుద్ధంగా ఉంది. రామునిలో కూడ అనేక గుణాలున్నాయి. అందువల్ల నిస్సంశయంగా నా పతి నన్ను తొందరగానే పొందగలడు.
ఉత్సాహః పౌరుషం సత్త్వమానృశంస్యం కృతజ్ఞతా |
విక్రమశ్చ ప్రభావశ్చ సన్తి వానర రాఘవే || 15||
ఉత్సాహం, పౌరుషం, బలం, అక్రూరం (దయ), కృతజ్ఞత, విక్రమం, ప్రభావం (నిర్వహణశక్తి) రామునిలో ఉన్నాయి.
చతుర్దశసహస్రాణి రాక్షసానాం జఘాన యః |
జనస్థానే వినా భ్రాత్రా శత్రుః కస్తస్య నోద్విజేత్ || 16||
లక్ష్మణుని సాయం లేకుండానే జనస్థానంలో పదునాలుగువేలమంది రాక్షసులను చంపిన రామునికి భయపడని శత్రువు ఎవడు?
న స శక్యస్తులయితుం వ్యసనైః పురుషర్షభః |
అహం తస్య ప్రభావజ్ఞా శక్రస్యేవ పులోమజా || 17||
ఆ పురుషశ్రేష్టుడు ఎన్ని కష్టాలు వచ్చినా చలించడు. శచీదేవికి ఇంద్రునిలా, రాముని ప్రభావం నాకు తెలుసు.
శరజాలాంశుమాన్ శూరః కపే రామదివాకరః |
శత్రురక్షోమయం తోయముపశోషం నయిష్యతి || 18||
బాణసమూహాలనే కిరణాలుగల, రామసూర్యుడు, శత్రువులైన రాక్షసులనే నీటిని ఎండించగలడు”.
ఇతి సఞ్జల్పమానాం తాం రామార్థే శోకకర్శితామ్ |
అశ్రుసమ్పూర్ణవదనామువాచ హనుమాన్కపిః || 19||
రామునికై శోకంతో కృశించినది, నీరు నిండిన కళ్లతో ఈవిధంగా మాట్లాడుతున్న సీతతో హనుమ ఇలా అన్నాడు.
శ్రుత్వైవ తు వచో మహ్యం క్షిప్రమేష్యతి రాఘవః |
చమూం ప్రకర్షన్మహతీం హర్యృక్షగణసఙ్కులామ్ || 20||
“దేవీ! నా(నీ)మాట విన్న వెంటనే రాముడు వానర భల్లూకగణాలతో నిండిన పెద్ద సైన్యాన్ని తీసుకొని త్వరగా రాగలడు.
అథ వా మోచయిష్యామి తామద్యైవ వరాననే |
అస్మాద్దుఃఖాదుపారోహ మమ పృష్ఠమనిన్దితే || 21||
లేదంటే నిన్ను ఇప్పుడే ఈ దుఃఖం నుండి విముక్తురాలిని చేస్తాను. నా వీపుపై ఎక్కు.
త్వాం హి పృష్ఠగతాం కృత్వా సన్తరిష్యామి సాగరమ్ |
శక్తిరస్తి హి మే వోఢుం లఙ్కామపి సరావణామ్ || 22||
నిన్ను నా వీపుపై కూర్చోబెట్టుకొని సముద్రాన్ని లంఘిస్తాను. రావణునితో సహా ఈ లంకను కూడా మోసే శక్తి నాకు ఉంది.
అహం ప్రస్రవణస్థాయ రాఘవాయాద్య మైథిలి |
ప్రాపయిష్యామి శక్రాయ హవ్యం హుతమివానలః || 23||
హుతం చేసిన హవిస్సును ఇంద్రునకు అగ్నిలా, ప్రస్రవణ పర్వతం మీద ఉన్న రామునకు నిన్ను ఇప్పుడే సమర్పిస్తాను.
ద్రక్ష్యస్యద్యైవ వైదేహి రాఘవం సహలక్ష్మణమ్ |
వ్యవసాయ సమాయుక్తం విష్ణుం దైత్యవధే యథా || 24||
దైత్యవధకై యత్నిస్తున్న విష్ణువులా, రాక్షసవధకై ప్రయత్నిస్తున్న లక్ష్మణసహితుడైన రాముని, నీవిప్పుడే చూడగలవు.
త్వద్దర్శనకృతోత్సాహమాశ్రమస్థం మహాబలమ్ |
పురన్దరమివాసీనం నాగరాజస్య మూర్ధని || 25||
నిన్ను చూడాలనే ఉత్సాహంతో ఐరావతం మీద కూర్చున్న ఇంద్రునిలా ఆశ్రమంలో ఉన్న రాముని ఇప్పుడే చూడగలవు.
పృష్ఠమారోహ మే దేవి మా వికాంక్షస్వ శోభనే |
యోగమన్విచ్ఛ రామేణ శశాఙ్కేనేవ రోహిణీ || 26||
నా వీపుపైన అధిరోహించు. ఆలసించకు. రోహిణి చంద్రుని చేరినట్లు రామునితో చేరు.
కథయన్తీవ చన్ద్రేణ సూర్యేణ చ మహార్చిషా |
మత్పృష్ఠమధిరుహ్య త్వం తరాకాశమహార్ణవౌ || 27||
నా వీపుపై ఎక్కి చంద్రునితోను, సూర్యునితోను మాటలాడుతున్నావా అన్నట్లు ఆకాశమార్గాన మహాసముద్రాన్ని దాటు.
న హి మే సమ్ప్రయాతస్య త్వామితో నయతోఽఙ్గనే |
అనుగన్తుం గతిం శక్తాః సర్వే లఙ్కానివాసినః || 28||
నేను ఇక్కడినుండి నిన్ను తీసికొని వెళ్తున్నప్పుడు ఈ లంకానివాసుల్లో నన్ను అనుసరించి వచ్చే సమర్థుడు ఎవడూ లేడు.
యథైవాహమిహ ప్రాప్తస్తథైవాహ మసంశయమ్ |
యాస్యామి పశ్య వైదేహి త్వాముద్యమ్య విహాయసం || 29||
నేను ఇక్కడికి ఎలా వచ్చానో అలాగే నిన్నెత్తుకొని, ఆకాశమార్గంలో వెళ్తాను. సంశయం లేదు. చూడు.”
మైథిలీ తు హరిశ్రేష్ఠాచ్ఛ్రుత్వా వచనమద్భుతమ్ |
హర్షవిస్మితసర్వాఙ్గీ హనుమన్త మథాబ్రవీత్ || 30||
ఆశ్చర్యం కల్గించే హనుమంతుని మాటలు వినగానే సీత హర్షంతో మేను గగుర్పొడవగా, అతనితో,
హనుమన్దూరమధ్వానం కథం మాం వోఢుమిచ్ఛసి |
తదేవ ఖలు తే మన్యే కపిత్వం హరియూథప || 31||
“ఓ! హనుమంతుడా! చాల దూరం నన్ను మోయడానికి కోరుతున్నావే?. అదే కదా కపిస్వభావం అని భావిస్తున్నాను.
కథం వాల్పశరీరస్త్వం మామితో నేతుమిచ్ఛసి |
సకాశం మానవేన్ద్రస్య భర్తుర్మే ప్లవగర్షభ || 32||
ఇంత చిన్న శరీరం గల నీవు, నన్ను, ఇక్కడినుండి నా భర్త ఒద్దకు ఎలా తీసికొనిపోగోరుతున్నావు?” అని అంది.
సీతాయా వచనం శ్రుత్వా హనుమాన్మారుతాత్మజః |
చిన్తయామాస లక్ష్మీవాన్ నవం పరిభవం కృతమ్ || 33||
హనుమంతుడు సీత మాటలు విని “ఆహా! ఈనాడు నాకొక క్రొత్త (ఇంతకుముందు జరగని) అవమానం జరిగింది కదా” అని భావించాడు.
న మే జానాతి సత్త్వం వా ప్రభావం వాసితేక్షణా |
తస్మాత్పశ్యతు వైదేహీ యద్రూపం మమ కామతః || 34||
సీతకు నా బలం, ప్రభావం తెలియదు. అందుచేత నేను ఇచ్చానుసారంగా ఎలాంటి రూపం ధరించగలనో ఈమెకు చూపిస్తాను.” అనుకొన్నాడు.
ఇతి సంచిన్త్య హనుమాం స్తదా ప్లవగసత్తమః |
దర్శయామాస వైదేహ్యాః స్వరూప మరిమర్దనః || 35||
హనుమంతుడు ఈ విధంగా భావించి, సీతాదేవికి తన స్వరూపాన్ని చూపించాడు.
స తస్మాత్పాదపాద్ధీమానాప్లుత్య ప్లవగర్షభః |
తతో వర్ధితుమారేభే సీతాప్రత్యయకారణాత్ || 36||
ఆ వృక్షం నుండి దూకి, సీతకు నమ్మకం కల్గడానికై దేహాన్ని పెంచడం ప్రారంభించాడు.
మేరుమన్దరసఙ్కాశో బభౌ దీప్తానలప్రభః |
అగ్రతో వ్యవతస్థే చ సీతాయా వానరోత్తమః || 37||
మేరు, మందరపర్వతాల్లా ఒప్పుతూ, మండుతున్నఅగ్నివంటి కాంతితో ప్రకాశిస్తూ సీత ఎదుట నిలిచాడు.
హరిః పర్వతసఙ్కాశస్తామ్రవక్త్రో మహాబలః |
వజ్రదంష్ట్రనఖో భీమో వైదేహీ మిద మబ్రవీత్ || 38||
ఎఱ్ఱని ముఖం, వజ్రాల వంటి కోరలు, గోళ్లు కలిగి, పర్వతం వంటి ఆకారంతో భయంకరుడైన, ఆ మహాబలుడు సీతతో, ఇలా అన్నాడు.
సపర్వతవనోద్దేశాం సాట్టప్రాకారతోరణామ్ |
లఙ్కామిమాం సనాథాం వా నయితుం శక్తిరస్తి మే || 39||
“కొండలు, వనాలు, కోటబురుజులు, ప్రాకారాలు, ద్వారాలు, వీటితో కూడిన ఈ లంకను రావణునితో సహా తీసికొని వెళ్ళడానికి నాకు శక్తి ఉంది.
తదవస్థాప్య తాం బుద్ధిరలం దేవి వికాంక్షయా |
విశోకం కురు వైదేహి రాఘవం సహలక్ష్మణమ్ || 40||
అందువల్ల, సందేహం ఒద్దు. మనస్సును స్థిరంగా చేసుకో. లక్ష్మణునితో కూడిన రాముని దుఃఖం పొగొట్టు” అన్నాడు.
తం దృష్ట్వా భీమసఙ్కాశ మువాచ జనకాత్మజా |
పద్మపత్రవిశాలాక్షీ మారుతస్యౌరసం సుతమ్ || 41||
భయంకరుడు, వాయుదేవుని ఔరసపుత్రుడైన హనుమంతుని చూచి, సీత ఇలా అంది.
తవ సత్త్వం బలం చైవ విజానామి మహాకపే |
వాయోరివ గతిం చైవ తేజశ్చాగ్నేరివాద్భుతమ్ || 42||
“ఓ! మహాకపీ! నీ సత్త్వాన్ని, బలాన్ని, వాయువు వంటి (శీఘ్ర) గమనాన్ని, అగ్ని వంటి నీ అద్భుతతేజస్సునూ ఎఱుగుదును.
ప్రాకృతోఽన్యః కథం చేమాం భూమిమాగన్తుమర్హతి |
ఉదధేరప్రమేయస్య పారం వానరపుఙ్గవ || 43||
అప్రమేయమైన ఈ సముద్రాన్ని దాటి, ఈ ప్రదేశానికి సామాన్యుడు ఎవడైనా రాగలడా?
జానామి గమనే శక్తిం నయనే చాపి తే మమ |
అవశ్యం సంప్రధార్యాశు కార్యసిద్ధి ర్మహాత్మనః || 44||
నీవు నన్నుతీసికొని వెళ్ళగలవని తెలుసు. అయితే రాముని కార్యం సిద్ధించేలా ఆలోచించవలసి ఉంది.
అయుక్తం తు కపిశ్రేష్ఠ మమ గన్తుం త్వయానఘ |
వాయువేగసవేగస్య వేగో మాం మోహయేత్తవ || 45||
నేను నీతో రావడం యుక్తం కాదు. ఎందుకంటే నీవు వెళ్తున్నప్పుడు నీ వాయుసమాన వేగం నన్ను కంగారు పెట్టవచ్చు.
అహమాకాశమాపన్నా హ్యుపర్యుపరి సాగరమ్ |
ప్రపతేయం హి తే పృష్ఠా ద్భయాద్వేగేన గచ్ఛతః || 46||
సముద్రానికి చాలా ఎత్తుగా ఆకాశంలో నీవు వేగంగా వెళ్తున్నప్పుడు నీ వీపుమీద ఉన్న నేను భయంవల్ల క్రింద పడిపోతాను.
పతితా సాగరే చాహం తిమినక్రఝషాకులే |
భవేయమాశు వివశా యాదసా మన్నముత్తమమ్ || 47||
తిములతోను (పెద్దచేప), మొసళ్ళతోను, సారచేపలతోను నిండిన సముద్రంలో వివశురాలనై, పడిపోయిన నేను, జలజంతువులకు వెంటనే అన్నం అయిపోతాను.
న చ శక్ష్యే త్వయా సార్ధం గన్తుం శత్రువినాశన |
కళత్రవతి సన్దేహస్త్వయ్యపి స్యా దసంశయః || 48||
నీతో వచ్చే శక్తి నాకు లేదు. నీవు నీతో పాటు నన్ను కూడ రక్షించాలి కదా! అప్పుడు నీ ప్రాణాలకు సంశయం కలుగవచ్చు.
హ్రియమాణాం తు మాం దృష్ట్వా రాక్షసా భీమవిక్రమాః |
అనుగచ్ఛేయురాదిష్టా రావణేన దురాత్మనా || 49||
నీవు నన్ను తీసికొనిపోతూండగా రాక్షసులు చూచి, రావణుని ఆజ్ఞతో, నిన్ను వెంబడిస్తారు.
తైస్త్వం పరివృతః శూరైః శూలముద్గర పాణిభిః |
భవేస్త్వం సంశయం ప్రాప్తో మయా వీర కళత్రవాన్ || 50||
చేతుల్లో శూలాలు, ముద్గరాలు, ధరించి ఆ శూరులు నిన్ను చుట్టుముడతారు. నన్ను రక్షించవలసిన నీవప్పుడు సంశయంలో పడతావు.
సాయుధా బహవో వ్యోమ్ని రాక్షసాస్త్వం నిరాయుధః |
కథం శక్ష్యసి సంయాతుం మాం చైవ పరిరక్షితుమ్ || 51||
ఆకాశంలో ఆయుధాలు ధరించి చాలమంది రాక్షసులుంటారు. ఆయుధం లేని నీవు నన్ను రక్షించుకొంటూ వెళ్లడానికి ఎలా సమర్థుడవవుతావు?
యుధ్యమానస్య రక్షోభిస్తవ తైః క్రూరకర్మభిః |
ప్రపతేయం హి తే పృష్ఠాద్భయార్తా కపిసత్తమ || 52||
నీవు రాక్షసులతో యుద్ధం చేస్తూండగా, నేను భయార్తురాలనై, నీ వీపునుండి పడిపోతాను.
అథ రక్షాంసి భీమాని మహాన్తి బలవన్తి చ |
కథం చిత్సామ్పరాయే త్వాం జయేయుః కపిసత్తమ || 53||
అప్పుడు, రాక్షసులు ఏదో విధంగా నిన్ను జయిస్తారు.
అథ వా యుధ్యమానస్య పతేయం విముఖస్య తే |
పతితాం చ గృహీత్వా మాం నయేయుః పాపరాక్షసాః || 54||
లేదా నీవు యుద్ధం చేస్తూ పరవశుడవై ఉన్నప్ప్పుడు నేను పడిపోవచ్చు. అప్పుడు నన్ను రాక్షసులు తీసికొని పోతారు.
మాం వా హరేయు స్త్వద్ధస్తా ద్విశసేయు రథాపి వా |
అవ్యవస్థౌ హి దృశ్యేతే యుద్ధే జయపరాజయౌ || 55||
లేదా ఆ రాక్షసులు నీదగ్గరనుండి నన్ను లాగుకొనవచ్చు. లేదా చంపి వేయవచ్చు. యుద్ధంలో జయాపజయాలకు నిశ్చయం లేదు కదా!.
అహం వాపి విపద్యేయం రక్షోభి రభితర్జితా |
త్వత్ప్రయత్నో హరిశ్రేష్ఠ భవేన్నిష్ఫల ఏవ తు || 56||
లేదా రాక్షసులు నన్ను భయపెట్టగా నే నాపద చెందవచ్చు. అలా అయితే నీ ప్రయత్నం నిష్ఫలమే అవుతుంది.
కామం త్వమసి పర్యాప్తో నిహన్తుం సర్వరాక్షసాన్ |
రాఘవస్య యశో హీయేత్త్వయా శస్తైస్తు రాక్షసైః || 57||
నీవు రాక్షసులను అందఱనీ చంపగలవు. సమర్థుడవే. కాని వారి నందఱినీ నీవే చంపితే, రాముని కీర్తి నశిస్తుంది.
అథవాదాయ రక్షాంసి న్యసేయుః సంవృతే హి మామ్ |
యత్ర తే నాభిజానీయు ర్హరయో నాపి రాఘవౌ || 58||
లేదా రాక్షసులు నన్ను తీసుకొనిపోయి వానరులకు గాని రామలక్ష్మణులకు గాని తెలియని రహస్యప్రదేశంలో ఎక్కడైనా దాచినా దాస్తారు.
ఆరమ్భస్తు మదర్థోఽయం తతస్తవ నిరర్థకః |
త్వయా హి సహ రామస్య మహానాగమనే గుణః || 59||
అప్పుడు నాకోసం చేసిన నీ ప్రయత్నమంతా వ్యర్థమైపోతుంది. అందుచేత నీతో కలిసి రాముడు రావడంలోనే గుణం (ప్రయోజనం) ఉంది.
మయి జీవితమాయత్తం రాఘవస్య మహాత్మనః |
భ్రాతౄణాం చ మహాబాహో తవ రాజకులస్య చ || 60||
రాముడూ, అతని సోదరులూ, నీవు, నీరాజు సుగ్రీవుడు మొదలైన మీ అందఱి జీవితం నన్ను ఆశ్రయించుకొని ఉంది కదా!
తౌ నిరాశౌ మదర్థం తు శోకసన్తాపకర్శితౌ |
సహ సర్వర్క్షహరిభిస్త్యక్ష్యతః ప్రాణసఙ్గ్రహమ్ || 61||
నా కోసమై శోకసంతాపాలతో కృశించి ఉన్న ఆ రామలక్ష్మణులు, సమస్తమైన ఎలుగుబంట్లు, వానరులు, నిరాశతో ప్రాణాలు విడుస్తారు.
భర్తుర్భక్తిం పురస్కృత్య రామాదన్యస్య వానర |
న స్పృశామి శరీరం తు పుంసో వానరపుంగవ || 62||
వానరోత్తమా! పతియందు భక్తిని అవలంబించి, రాముని తప్ప నా అంతట నేను పరపురుషుని శరీరాన్ని తాకడానికి ఇచ్ఛగించను.
యదహం గాత్రసంస్పర్శం రావణస్య బలాద్గతా |
అనీశా కిం కరిష్యామి వినాథా వివశా సతీ || 63||
బలాత్కారంవల్ల, రావణుని శరీరస్పర్శ కలిగింది కదా అంటే, శక్తి లేక, నాథుడు లేక, వివశురాలనై ఉన్న నేను ఏమి చేయగలను?
యది రామో దశగ్రీవమిహ హత్వా సబాంధవం |
మామితో గృహ్య గచ్ఛేత తత్తస్య సదృశం భవేత్ || 64||
రాముడు, ఇక్కడ సబాంధవంగా రావణుని సంహరించి, నన్ను ఇక్కడినుండి తీసికొని వెళ్లడం అతనికి తగినది.
శ్రుతా హి దృష్టాశ్చ మయా పరాక్రమా మహాత్మనస్తస్య రణావమర్దినః |
న దేవగన్ధర్వభుజఙ్గరాక్షసా భవన్తి రామేణ సమా హి సంయుగే || 65||
యుద్ధంలో రాముని పరాక్రమాలను గూర్చి విన్నాను. చూశాను కూడ. యుద్ధంలో దేవ గంధర్వ నాగ రాక్షసులెవ్వరూ రామునితో సమానులు కారు.
సమీక్ష్య తం సంయతి చిత్రకార్ముకం మహాబలం వాసవతుల్యవిక్రమమ్ |
సలక్ష్మణం కో విషహేత రాఘవం హుతాశనం దీప్తమివానిలేరితమ్ || 66||
మహాబలుడు, ఇంద్రసమపరాక్రముడు, అయిన రాముడు యుద్ధంలో చిత్రగతుల్లో మెఱసే ధనుస్సు ధరించి, లక్ష్మణునితో కూడి, వాయువుతో కూడిన అగ్నిలా జ్వలిస్తూ ఉంటే, ఎవ్వడైనా తేఱి చూడగలడా?
సలక్ష్మణం రాఘవమాజిమర్దనం దిశాగజం మత్తమివ వ్యవస్థితమ్ |
సహేత కో వానరముఖ్య సంయుగే యుగాన్తసూర్యప్రతిమం శరార్చిషమ్ || 67||
యుద్ధంలో లక్ష్మణసహితుడైన రాముడు, బాణాలనే కిరణాలతో ప్రళయకాలసూర్యునిలా ప్రకాశిస్తూ, మదించిన దిగ్గజంలా యుద్ధభూమిలో నిలచి ఉండగా అతనిని ఎవడు ఎదిరించగలడు?
స మే హరిశ్రేష్ఠ సలక్ష్మణం పతిం సయూథపం క్షిప్రమిహోపపాదయ |
చిరాయ రామం ప్రతి శోకకర్శితాం కురుష్వ మాం వానరముఖ్య హర్షితామ్ || 68||
వానరశ్రేష్టుడా! నా పెనిమిటిని, లక్ష్మణుని, వానరసేనానాయకులను శీఘ్రంగా ఇక్కడకు తోడ్కొని రా. రాముని గూర్చి శోకంతో కృశించి ఉన్న నాకు సంతోషం కలిగించు.”
------------------------------------------------------------------------------------------------------
ఆనందరామాయణాంతర్గత
శ్రీరామాష్టకం
మందారమాలం వచనేరసాలం, గుణైర్విశాలం హతసప్తతాలమ్,
క్రవ్యాదకాలం సురలోకపాలం, శ్రీరామచంద్రం సతతం నమామి. 4
ఇత్యార్షే శ్రీమద్వాల్మీకిరామాయణే ఆదికావ్యే సుందరకాండే సప్తత్రింశస్సర్గః (37)
శ్రీరామనవమి శుభాకాంక్షలు
మంగళం మహత్
